De film “Zeewolde” dient als lakmoesproef voor de nieuwe regeringscultuur.

De vorige bestuurscultuur deed, zoals bekend, al het nodige om het datacenter in strijd met de regelgeving te bouwen. De aansluiting op het elektriciteitsnet van Tennet kreeg op onregelmatige wijze voorrang, er werd een speciaal energie-station in de buurt van het geplande datacentrum aangeboden, en Meta kreeg als grootverbruiker van energie de garantie dat het 90 procent op zijn kosten kon besparen. Volgens wob-documenten is dit alles tot stand gekomen via persoonlijke betrokkenheid van toenmalig minister Eric Wiebes. Ambtenaren zeggen dat dit in strijd is met de datacenterstrategie van de Nederlandse overheid, die datacenters bij voorkeur aan de buitenkant van het land situeert.

Bovendien gold er op het moment van de aanvraag een moratorium op de verkoop van productief agrarisch onroerend goed dat in handen was van het Rijksvastgoedbedrijf. Het gebruik van restwarmte van datacenters was niet gereguleerd; kort nadat de gemeenteraad van Zeewolde een wijziging van het bestemmingsplan had goedgekeurd, bleek dat slechts 17 procent van de restwarmte van het datacenter in de omgeving kon worden benut, de overige 80 procent waaide ongebruikt het IJsselmeer in.

Visie voor het land

In de Tweede Kamer stelde coalitiepartij ChristenUnie (CU) voor om geen vastgoed aan Meta te verkopen zonder eerst een nationale strategie te formuleren voor de komst van datacenters in Nederland. Ook met betrekking tot de geplande bouw van nog eens 20-25 extra datacenters. Het voorstel werd in de Tweede Kamer verworpen, maar een vrijwel identiek voorstel werd een week later in de Eerste Kamer aangenomen, met steun van de voltallige oppositie, tegen de wil van de voltallige coalitie, inclusief de CU – als voorbeeld van de oude regeringscultuur waarin coalitiepartijen unaniem steunen wat de regeringspartijen willen.

Vroeger werden in de oude regeringscultuur alle ideeën in de Tweede en Eerste Kamer door de coalitiepartijen bekeken en omgezet in gelijke stemmen voor alle regeringspartijen. Terwijl de formulering van Rutte IV sprak van meer dualisme en hoofdlijnenakkoord als kenmerken van de nieuwe bestuurscultuur, blijft de oude versie zijn schaduwen werpen.

Niet alleen werd het datacenter volgens strikte coalitielijnen gestemd, ook voorstellen om de belasting op fictieve aangiften af te schaffen, het belastingstelsel te vereenvoudigen en ouderen 200 euro extra te geven als koopkrachtcompensatie werden in de Eerste Kamer aangenomen, maar alleen gesteund door de oppositie en unaniem verworpen door de coalitiepartijen. Er zijn pogingen ondernomen om via achterdeurtjes onder de bestuurlijke stijl van de kabinetten Rutte zo nodig de steun van piepkleine oppositiepartijen in de Eerste Kamer te winnen.

Dat zou in de nieuwe bestuurscultuur geen optie meer moeten zijn. In die zin is de mogelijkheid dat het Rijksvastgoedbedrijf tegen de zin van de Eerste Kamer vastgoed verkoopt aan Meta een lakmoesproef. Facebook/Meta heeft nu de veilige weg gekozen en 212 hectare grond gekocht in Esbjerg, Denemarken.